«تاريخچه و موقعيت جغرافيايي نسيم شهر»
آثار و بقاياي كشف شده از تمدن كهن ايران باستان با قدمت 7000 سال در شهرستان رباط كريم و مناطقي از بخش بوستان شامل تپه باستاني كلمه ، وجه آباد و حصارك منصوري كشف گرديده و بقعه امامزاده حسن اسماعيل آباد و درخت كهن سال وجه آباد ، نشان از سابقه ديرين حيات و زندگي پيشينيان در اين منطقه مي باشد . شايان ذكر است كاروانسراهاي حاج كمال و قلعه سنگي در رباط كريم كه مربوط به دوره هاي قاجاريه و سلجوقيان مي باشد به همراه دهها آثار باستاني نشان از قدمت ديرينه شهرستان رباط كريم دارد . نسيم شهر در جنوب غربي استان تهران از توابع شهرستان رباط كريم و در مركز بخش بوستان با وسعتي 3007 هكتار و مساحت طرح هادي 709 هكتار در مجموعه شهرداريهاي استان تهران قرار دارد .
متوسط بارش سالانه اين شهر 168 ميلي متر و رطوبت نسبت در تابستانها 34 % و در زمستانها 62 % و متوسط درجه حرارت 5/16 مي باشد . اين شهر از شرق به شهرستانهاي اسلامشهر ، از غرب به محدوده شهري رباط كريم ، از شمال به شهرستان شهريار و از جنوب به جاده ترانزيتي تهران – ساوه محدود است .
نام قبلي نسيم شهر اكبرآباد معروف بوده كه در مورخه 13/7/74 با تصويب هيئت وزيران با نام مهاجر شهر و درجه 5 بعنوان شهر مستقل ساخته شد كه بدليل عدم استقبال عمومي از نام مهاجر شهر مجدداً موضوع طي مصوبه جلسه مورخه 2/8/78 هيئت دولت و همزمان با سالروز ولادت حضرت ولي عصر ( عج ) به نام نسيم شهر تغيير يافت و در مورد وجه تسميه نام گذاري اكبر آباد گفته مي شود نام يكي از ساكنين قديمي و بومي است كه به نام اكبر حداد معروف است نام گذاري شده است .
نسيم شهر در گذشته شامل دو روستا به نامهاي اسماعيل آباد و وجه آباد بوده كه تقريباً از سي سال گذشته بعلت نزديكي به تهران بزرگ ، دارا بودن زمينهاي مرغوب و ارزان قيمت و تقاضاي فراوان براي ايجاد مسكن از مناطق مهاجر پذير بوده و به خاطر توسعه شهري براي تاسيس شهرداري واجد شرايط شناخته شد و در حال حاضر شهرداري نسيم شهر داراي در جه 6 مي باشد و در حوزه حريم دو دهداري بنام هاي اورين – همدانك و خير آباد وجود دارد كه حدوداً در اواسط سال 86 توسط دهياري در محدوده قانوني روستاها خدمات ارائه مي شود .
آمار جمعيتي نسيم شهر و حومه در سال 1385 و بر اساس اطلاعات سازمان آمار و نفوس و مسكن 704/166 نفر مي باشد ، ليكن با در نظر گرفتن ميزان رشد نسبي جمعيت و بر اساس اعلام مركز آمار ايران جمعيت اين شهر و حومه در سال 1386 برابر 176257 نفر سكني دارند .
موقعيت و وسعت :
رباط كريم بين 35 درجه و 28 دقيقه عرض شمالي و طول شرقي آن از نصف النهار كرينويچ بين 50 درجه و 25 دقيقه غربي تا 51 درجه شرقي قرار گرفته است . اين منطقه با وسعتي حدود 255 كيلو متر در ارتفاع 1050 متري در جنوب غربي تهران واقع است و فاصله آن از تهران 35 كيلو متر ميباشد و در جنوب شهريار واقع است . حدود آن عبارت است از شمال به شهريار و از جنوب به اراضي فشا پويه و از شرق به زمينها و محدوده اسلامشهر و از غرب به زرند محدود مي شود .رباط كريم سرزميني است كه از لحاظ ويژ گيهاي جغرافيايي مي توان آن را مخروط افكنه با جلگه آبرفتي پايكوهي دانست . در پاي كوههاي البرز چندين جلگه آبرفتي وجود دارد كه يكي از آنها جلگه آبرفتي شهريار و رباط كريم شهريار و رباط كريم مي باشد كه در روي مخروط افكنه كرج قرار گرفته است كه با شيبي از شمال به جنوب و از غرب به شرق گسترش يافته كه شيب عرض آن نسبت به شيب شمالي كمتر است .
پستي و بلندي ها :
در دامنه ارتفاعات جنوب كرج جائي كه تقسيمات شاخه اصلي البرز به دو شاخه فرعي جنوبي و شمالي تقسيم مي شود دره رودخانه كرج كه جهت شمالي جنوبي دارد حفر شده است از پاي كوه كندوان مقابل دره رودخانه كرج كه جهت شمالي جنوبي دارد حفر شده است از پاي كوه كندوان مقابل دره رودخانه چالوس اين دره عميق با دريافت شاخه هاي متعددي آغاز وسرانجام در جنوب به جلگه هاي آبرفتي پايكوه ختم مي شود در قسمتهاي ميان رشته هاي حنوبي دره بزرگ گردان رود با جهتي شمالي جنوبي حفر شده است كه اين رودخانه شور كه جهتي شرقي دارد در جريان ميباشد .
دومين عارضه مشخص و طبيعي جلگه هاي آبرفتي پايكوه و نهايتاً شروع كوير در ناحيه جنوبي اين منطقه مي باشد كه به طرف ساوه و قم گسترش پيدا مي كند . در ادوار گذشته در محل فعلي فلات ايران تحولات زمين شناسي و كوهزايي در ايران انجام گرفته ايت در دوران دوم زمين شناسي تمام فلات ايران در زير آبهاي عظيم چاله ناوديس بزرگ يعني درياي تتيس قرار داشته است . حركات عظيم كوهزايي در رسوبات اين درياي عظيم از اواخر دوران دوم شروع شده است و در دوران سوم كوههاي البرز كه در شمال شهريار قرار دارد به وجود آمده است . در طي دوران چهارم كه هم اكنون ادامه دارد ان مي باشد اين كوهها در اثر عوامل مختلف فرسايش نظير باد ، آب و غيره و .... فرسوده شده و به صورت كنوني درآمده است .
مطالعه بارش منطقه :
در اين قسمت بارش منطقه را بررسي مي كنيم همانطوريكه قبلاً ذكر شد آمار مربوط را در اختيار نداشته ايم و ميزان بارندگي سالانه منطثه نسيم شهر را از طريق آمار ايستگاه معرفي شده برآورده كرده ايم كه نزديك به واقعيت است .
نوسان بارندگي :
نوسان بارش سالانه حوضه مورد مطالعه در نمودار شماره 2 و جدول 3 به خوبي نشان داده شده است بارشهاي ساليانه ضمن نوسان زياد يك سيكل تقريباً منظمي را دارا مي باشند و در طي سالهاي بررسي شده ( 80-50 ) سال بارش كمتر از ميانگين بارش سالانه را داشته است .
رابطه بين بارش و دماي حوضه :
دماو بارش دو پديده مهم و اساسي در اقليم مي باشد كه در ارتباط تنگاتنگ با يكديگر هستند دما و بارش با هم رابطه معكوس دارند . ما در نمودار شماره 3 اين رابطه عكس را مي بينيم در ماههايي كه كاهش دما و بارندگي افزايش يافته است .
بادها :
در شهريار و رباط كريم بادهاي مختلفي مي وزد كه آب و هواي اين دو منطقه را كاملاً تحت تاثير قرار مي دهد . اين بادها مخصوصاً در تابستان و پاييز مي وزند .
باد شمالي و غربي :
كه بر خلاف باد شهريار است و معولاً پس از توقف وزش باد شمال غرب شروع و سرعت آن نسبت به باد شهريار خيلي كمتر بوده و در موقع وزيدن درجه حرارت را بالا مي برد از اين باد در خرمنها استفاده ميگردد اين باد خوشو نام دارد و بيشتر در تابستان و مواردي در بهار مي وزد موقعي كه اين باد مي وزد مدت آن معمولاً از 3 تا 7 روز طول مي كشد سرعت اين باد در حدود 3 نات بوده و باعث آلودگي هم مي شود .
باد شمالي و غربي :
فرواني 10 درصد و سرعت آن 4 نات مي باشد . مطالبي از نسيم شهر كه مطالعات بعمل آمده توسط مهندسين مشاور پژوهش معماري وعمران با نظارت دفتر فني استانداري تهران اقتباس شده جهت اطلاع عموم و علاقمندان درج مي نماييم . شايان ذكر است طرح هادي نسيم شهر در تاريخ 20/10/73 تصويب و در مورخه 20/4/74 جهت اجراي ضوابط و مقررات مربوطه ابلاغ گرديده است .
مقدمه
مرحله اول طرح هادي نسیم شهر با شناخت كامل وضع موجود تهيه و به تصويب كميته فني استان رسيد و اينك با معلوماتي كه از اين مركز جمعيتي دارم به طراحي مرحله دوم طرح و برنامه ريزي براي ده سال آينده مي پردازيم اما قبل از پرداختن باصل مطلب ، ذكر مقدمه هاي مسائل و مشكلات نسیم شهر ضروري بنظر مي رسد .
نسیم شهر روستائي بوده كه كليه اراضي آن جز املاك موقوفه اي بوده و اشتغال غالب در آن كشاورزي و فعاليت هاي وابسته به اقتصاد زراعي بود ولي دو عامل مهم سبب گرديد كه اراضي زراعي آن بتدريج تبديل به واحد هاي مسكوني گرديده و از رونق اقتصادي آن كاسته شده عامل اول كه ميتوان عمل موثر ناميد قطع حقا به كشاورزي منطقه رودخانه كرج بود .
با احداث سد كرج و اختصاص آب رودخانه مزبور بمصرف شرب جمعيت تهران ، حقا به زارعين كم شده و در بعضي مواقع بطور كل قطع گرديد اين عامل موجب ركود فعاليتهاي زراعي شده و اراضي زراعي بتدريج ارزش اقتصادي خود را در زمينه توليدات زراعي از دست داد بموازات عامل اول موضوع مهاجرتها به تهران و گراني مسكن در آن بعنوان عامل دوم ، سبب استقبال مهاجران فاقد مسكن از منطقه رباط كريم و منجمله اكبر آباد بود به اين ترتيب نسیم شهر با توسعه بي رويه اي مواجه شده و جمعيت با رشد انفجاري زياد شد اما مشكل مهم اينكه نسیم شهر به هيچ وجه قابليت سكونت اين همه جمعيت را در خود ندارد . مالكين عمده در اين منطقه بدون مجوز مقامات مسئول اقدام به تفكيك و فروش اراضي خود نموده و گويا از تفكيك زمين جز ء مسكوني كاربري ديگري را سراغ نداشتند مشخصه اينگونه تفكيك اراضي ، قطعات كوچك ( كمتر از 100 متر ) ، معابر كم عرض و عدم تامين خدمات مورد نياز واحد هاي مسكوني است با اين ترتيب جمعيت تشنه مسكن بسرعت در اكبر آباد ساكن گرديدند بي اينكه تمهيدي و تدبيري در تامين و احداث واحد هاي مورد نياز جمعيت ساكن از قبيل مدارس ، فضاي سبز و تاسيسات خدماتي انديشيده شود و نتيجه اينكه مسئولين امر به يك باره با جمعيتي فراتر از صد هزار نفر مواجه گرديدند كه از حيث امكانات لازم حداقل شرايط را دارا بودند .
مرحله اول طرح هادي ، نسیم شهر را آنچنان كه هست معرفي كرد ، محاسيه كاربريها و سرانه آنها نشان داد كه تا چه حد اكبر آباد با محدوديت و كمبودها مواجه هست و مقايسه سرانه كاربريها موجود با سرانه مطلوب نشانگر عمق محروميت آن بود .
بعد از تصويب مرحله اول طرح آمار مطالعات و طراحي مرحله دوم شروع و در بدو امر متوجه نارسايي ديگري شديم بدين معني زماني كه با توجه به سرانه هاي مطلوب و جمعيت ده سال بعد به محاسبه وسعت زمين لازم پرداختيم متوجه شديم كه وسعت محدوديت نسیم شهر براي سكونت جمعيت ده سال بعد كافي نمي باشد چرا كه اكثريت اراضي پيرامون بافت موجود را زمين هاي زراعي و باغات تشكيل مي دهد و اين كاربري بعنوان عاملي محدود كننده ، كار توسعه اكبر آباد را با اشكال مواجه مي سازد . براي يافتن راه حلي براي اين محدوديت ناچاراً بذكر تصميمات متخذه در جلسات كميته فني پرداخته و بر اين اساس معضل موجود را مرتفع مي كنيم .
رشد بي رويه نسیم شهر و سلطان آباد از يك طرف و تجربه اي كه در جريان تهيه طرحهاي هادي نسیم شهر و سلطان آباد بدست آمد ( با شروع تهيه طرح هادي نسیم شهر و سلطان آباد ، كنترلي مستمر در مورد ساخت و ساز هاي غير قانوني در اين دو مركز جمعيتي اعمال گرديد و همين امر سبب شد كه مهاجرين و تازه واردين به اكبر آباد و سلطان آباد زماني كه با كنترل ساخت و سازهاي مواجه گرديدند به آباديهاي اطراف پناهنده شدند و اين نقاط سرنوشت نسیم شهر و سلطان آباد را پيدا كردند ) سبب گرديد كه جهت جلوگيري از رشد بي رويه آباديها ي اطراف كميته فني تصميم و راي به تهيه طرح براي آباديهاي اطراف نسیم شهر و سلطان آباد داد در اين رابطه چندين گزينه تهيه و از طرف مشاور در جلسه كميته فني به معرض بررسي و انتخاب گذاشته شد گزينه هاي ارائه شده بشرح زير بودند :
گزينه 1: رباط كريم بصورت شهري واحد و مستقل عمل كرده و نسیم شهر و سلطان آباد تواما ً بصورت شهري واحد و مستقل درآيد .
گزينه 2: رباط كريم ، سلطان آباد بصورت يك مركز جمعيتي واحد درآمده و نسیم شهر نيز مستقلاً عمل نمايد .
گزينه 3: رباط كريم ، سلطان آباد و نسیم شهر هركدام بصورت مستقل و واحد عمل نمايد .
گزينه 4: رباط كريم ، سلطان آباد و نسیم شهر هر سه بصورت يك مركز جمعيتي عمل نمايد.
اعضاي كميته فني پس از بررسي اشكالات و همچنين امتيازات گزينه هاي مختلف و مقايسه عملكرد و ماهيت آنها با ضوابط و معيارهاي قانون و تبصره هاي تقسيمات كشوري ، گزينه چهارم را مناسبترين گزينه تشخيص داده و مقرر كرد مشاور براي سه مركز جمعيتي رباط كريم ، سلطان آباد و نسیم شهر بصورت واحد و مستقل طرح تهيه نموده و براي آباديهاي واقع در حد فاصل اين سه نقطه نيز طرح كاربري تهيه شود .
مسئولين اداره شهر نيز از اين تصميم استقبال نمودند اما نظر به اينكه طرح گزينه چهارم محتاج به زماني قابل توجه بوده بنابراين پيشنهاد كردند در كوتاه مدت طرح هادي نسیم شهر و سلطان آباد تكميل و تحويل گردد تا اداره امور اين دو مركز جمعيتي مواجه نشود و متعاقب آن طرح نهائي براي محدوده اي مركب از رباط كريم، سلطان آباد ، نسیم شهر و اراضي آباديهاي واقع در حد فاصل اين سه مركز جمعيتي تهيه گردد . در اين رابطه طرح سلطان آباد تهيه و به تصويب كميته فني رسيد در اين طرح تامين و جانمائي برخي از كاربريهاي عمده به منطقه محول گرديد بطور مثال سه كشتارگاه براي هر سه مركز جمعيتي بصرفه اقتصادي نمي باشد و اصلح است كشتار گاه مشتركي براي سه نقطه مكان يابي و مشخص گردد.
اما در اين جريان تهيه طرح هادي نسیم شهر مشخص گرديد كه تناسب و تعداد جمعيت ، زمين كافي در محدوده اكبر آباد وجود ندارد و به ناچار مقداري از كاربريها ي مختلف شهري در محدوده فعلي تامين و مقرر گرديد باقيمانده آنها در زمان تهيه طرح گزينه چهارم بصورت منفصل و ناپيوسته مكان يابي گردد . اين تصميم و روش عمل نيز مورد قبول و به تصويب كميته فني رسيد .
هر چند روش فوق مقبول و مصوب شده است اما سيستم كاري چندان معقول نمي رسد بنا براين پس از مطالعه و بررسي زياد به راه حل مطلوب رسيده و طرح نهائي نسیم شهر بشرح زير تهيه و تكميل خواهد شد .
جدول سرانه و كاربريها انسیم شهر نشان ميدهد كه با منظور نمودن 40 متر مربع سرانه مسكوني برا ي جمعيت يكصد هزار نفري ده سال بعد اكبر آباد چهار ميليون متر مريع زمين لازم است در حالي كه در وضعيت فعلي تنها 1925872 متر مربع زمين مسكوني تامين گرديده است رقم اخير با افزودن 73128 متر مربع ديگر مساوي 2 ميليون متر مربع مي شود و چون اين رقم نصف چهارميليون است بنا براين تنه براي نصف جمعيت نسیم شهر كافي خواهد بود پس طراحي ما مي تواند براي پنج سال آينده اكبرآباد كافي باشد و يا اينكه نسیم شهر در محدوده فعلي تنها براي 50000 نفر تجهيز مي شود و براي 50000 نفر باقيمانده بايد در زمان تهيه طرح منطقه اي ملحوظ شود بنابراين اختلاف بين وسعت اراضي مسكوني كه وضعيت موجود با 2 ميليون متر مربعي كه تامين شده است در رابطه با سرانه 40 مت مربعي كه منظور شده است رقمي را بدست خواهد داد كه به جمعيت نسیم شهر اضافه خواهد شد .
جمعيت 85000 نفري اكبر آباد در وضعيت موجود 1211731 متر مربع زمين جهت سكونت در اختيار داشتند حال كه وسعت موجود كاربري مسكوني يعني 1211731 متر مربع به 2000000 متر مربع افزايش پيدا كرده است پس ما به التفاوت كاربري موجود تامين شده در طرح ، زميني است كه به كاربري مسكوني اختصاص يافته است و اگر اين وسعت به سرانه مصوب (40 متر مربع ) تقسيم جمعيت اضافه شده به نسیم شهر را نشان خواهد داد .
788220= 1211730-2000000
نفر 19200= 400: 788270
بنا بر محاسبه فوق محدوده طراحي شده در طرح هادي براي جمعيت ( 19700÷ 85000) و يا تقريباً 104700 نفر كافي خواهد بود البته اين فرض تنها براي جمعيتي است كه از حالا به بعد نسیم شهر آمده و با سرانه مصوب طرح زميني خريده و خانه اي براي خود احداث نمايند و گرنه تعديل واحد هاي احداث شده قبلي ( كه سرانه اي در حدود 23 متر مربع دارد ) نياز به وسعت مضاعفي دارد كه در توسعه منفصل تامين خواهد گرديد .
عليرغم فرضيه هاي ارائه شده در بخش مطالعات دموگرافيكي ، كميته فني مقرر نمود نرخ رشد نسیم شهر 5 درصد تعيين گردد بنابراين با توجه به جمعيت اعلام شده از طرف بخشداري محل ( گروه مسئول واكسيناسيون فلج اطفال كه اخيراً به محل رفته و خانه به خانه سرشماري كرده بودند آمار دقيق جمعيت آباديها را به بخشداري اعلام كرده بودند ) يعني 85000 نفر و نرخ رشد 5 درصد ، جمعيت ده سال بعد اكبر آباد بشرح زير خواهد بود .
نرخ رشد =x N (1+X) P = P
1373 1383
پريود محاسبه =N
نفر 138456 = P (05/0 + 1) 85000 = P
1382 1383
كه به جهت سهولت در محاسبات بعدي اين رقم را 140000 نفر عرض مي كنيم و اين رقم پايه و اساس محاسبات كاربريهاي مختلف خواهد بود و نتيجه اينكه در محدوده فعلي نسیم شهر 104700 نفر را ساكن كرده و براي عمده خدمات و تاسيسات لازم را محاسبه و تامين خواهيم كرد اما در تهيه طرح گزينه مصوب علاوه بر تامين كاربريهاي عمده شهري براي 35300 نفر باقيمانده ، فضاي سبز مسكوني تعديلي براي 85000 نفر وضع موجود و كاربريهاي مرتبط تامين خواهد گرديد به اين ترتيي كه در وضع موجود براي جمعيت موجود فقط 23 متر كاربري مسكوني منظور شده است پس از تعديل كاربري مسكوني به توجه به محاسبه زير خواهد بود .
مقدار تعديل لازم 17= 23-40 ( سرانه مصوب )
متر مربع كسري كاربري مسكوني 1445000= 17×85000
نظر به اينكه براي بقيه جمعيت ( 35300 نفر ) فضاي مسكوني تامين نشده است بنا براين وسعت مورد نظر براي مسكوني بشرح زير خواهد بود .
متر مربع 1312000=40×35300
و مجموع اين دو وسعت :
متر مربع 2857000= 1412000+ 1445000
و بالاخره اين در توسعه منفصل جمعاً 2857000 متر مربع زمين براي كاربري مسكوني بقيه جمعيت مورد نياز خواهد بود